Deze paragraaf geeft informatie over de mate waarin de gemeente in staat is financiële tegenvallers op te vangen.
In het ‘Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten’ is aangegeven dat het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen de weerstandscapaciteit en alle niet-kwantificeerbare risico's.

• De weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten te dekken respectievelijk niet-voorziene daling van inkomsten te compenseren.
• Niet gekwantificeerde risico's zijn gebeurtenissen waaraan geen bestuurskeuze ten grondslag ligt en waarvoor geen voorzieningen zijn gevormd en die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot het balanstotaal of de financiële positie.

In deze paragraaf is opgenomen:

• een overzicht van de vermogenspositie en financiële kengetallen;
• een inventarisatie van de geraamde en werkelijke weerstandscapaciteit;
• een overzicht van de risicogebieden zoals opgenomen in de programmabegroting 2016;
• de verantwoording van de genomen beheersmaatregelen per risicogebied in 2016;
• de verantwoording van de daadwerkelijke financiële schade per risicogebied in 2016.

Vermogenspositie

Om een inzicht te geven in de vermogens- en liquiditeitspositie van de gemeente is hieronder de verwachte balans per 1 januari 2016 en 2017 gegeven.

Kengetallen financiële positie Best

Op grond van artikel 11 van het Besluit Begroting en Verantwoording zijn gemeenten verplicht om onderstaande kengetallen op te nemen in begroting en jaarrekening. Met behulp van deze kengetallen kan een indicatie worden gegeven van onze financiële positie.

Toelichting gehanteerde kengetallen

• Netto schuldquote (%):
  biedt inzicht in het niveau van de schuldenlast ten opzichte van de eigen middelen. Hoe lager het percentage is, hoe gunstiger de financiële positie.  De netto schuldquote kwam in 2016 uit op - 6,7%. Dit is gunstiger dan geraamd omdat er in de begroting 2016 vanuit werd gegaan dat er een financieringstekort zou zijn. In werkelijkheid was er sprake van een overschot van ruim € 19 miljoen.
• Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen:
  wordt berekend overeenkomstig de netto schuldquote, vermeerderd met leningen aan openbare lichamen, woningbouwcorporaties, deelnemingen en overige verbonden partijen. Dit kengetal houdt ook rekening met de risico's die gelopen worden bij voornoemde partijen. Hoe lager het percentage is, hoe gunstiger de financiële positie. De gecorrigeerde netto schuldquote kwam in 2016 uit op - 18,9%. Dit is gunstiger dan geraamd omdat er in de begroting 2016 vanuit werd gegaan dat er een financieringstekort zou zijn. In werkelijkheid was er sprake van een overschot van ruim € 19 miljoen.
• Solvabiliteitsratio (%):
  geeft inzicht in hoeverre we in staat zijn om aan de financiële verplichtingen op lange termijn te voldoen. Berekend is het eigen vermogen gedeeld door het totale vermogen. Hoe hoger het percentage, hoe beter we in staat zijn om aan onze toekomstige financiële verplichtingen te voldoen. Anders gesteld: hoe hoger ons eigen vermogen is ten opzichte van het totale vermogen, hoe beter we in staat zijn om onze verplichtingen op de lange termijn na te komen. De solvabiliteitsratio van 77,2% is hoger dan geraamd. Het eigen vermogen is verhoudingsgewijs te hoog.
• Structurele exploitatieruimte (%):
  dit kengetal berekent de structurele baten minus lasten, gecorrigeerd met structurele mutaties in reserves gedeeld door de totale baten gecorrigeerd met structurele mutaties in reserves uitgedrukt in een percentage. Hoe hoger het percentage, hoe meer ruimte er is voor structurele uitgaven. In financieel opzicht moet ernaar worden gestreefd om structurele lasten zoveel mogelijk af te dekken door structurele baten. Een positief percentage geeft aan dat sprake is van een gezonde balans tussen de structurele uitgaven en de structurele baten.

Er is sprake van een positief saldo (1,0%) structurele exploitatieruimte.

• Grondexploitatie (%):
  geeft de verhouding weer tussen de waarde van gronden ten opzichte van de totale baten exclusief mutaties in de reserves. Investeringen in grondexploitaties worden verwerkt in de waarde van de gronden en verhogen onze risico's (en verhogen de waarde van het kengetal). Gerealiseerde verkoopopbrengsten verlagen de waarde van de gronden (en verlagen de waarde van het kengetal). Best heeft op dit moment relatief veel bouwgronden in exploitatie. Op basis van de kwalificatie van het Rijk lopen we relatief veel risico op onze grondexploitaties. Bij verkoop van de bouwgronden neemt het risico af.Vanwege gewijzigde BBV-voorschriften is een deel van de gronden (de niet in exploitatie genomen gronden, de NIEGG's) overgeheveld naar  de materiële vaste activa. Het kengetal grondexploitatie bevat hierdoor alleen nog de bouwgronden in exploitatie (de BIE's). De verschuiving heeft tot gevolg dat de risico's op de grondexploitaties aanzienlijk lager zijn dan geraamd.
• Belastingcapaciteit (%):
  vergelijkt de lokale lastendruk van een meerpersoons-huishouden in Best met gemiddelde WOZ-waarde voor OZB, rioolheffing en afvalstoffenheffing met de gemiddelde landelijke lastendruk voor een meerpersoons-huishouden met gemiddelde WOZ-waarde voor OZB, rioolheffing en afvalstoffenheffing. Het percentage kwam in 2016 uit op 91,8%. Dit is enigszins gunstiger dan geraamd.

Kwalificatie financiële positie

De berekende kengetallen zijn op basis van normen van het Rijk in te delen in 3 categorieën:

• categorie A: minst risicovol;
• categorie B: gemiddeld risicovol ;
• categorie C: meest risicovol.

In onderstaande tabel worden de kengetallen van Best naast de normen van het Rijk gezet en voorzien van een kwalificatie:

* zie de toelichting op het kengetal grondexploitatie.

Weerstandscapaciteit

De weerstandscapaciteit van onze gemeente is als volgt opgebouwd:

• de onbenutte belastingcapaciteit;
• de in de begroting opgenomen stelpost voor onvoorziene uitgaven;
• de algemene reserves;
• stille reserves, zijnde het verschil tussen de liquidatiewaarde en de boekwaarde van activa.

In de onderstaande tabel is de weerstandscapaciteit van de gemeente Best weergegeven (bedrag x € 1.000)

Voor het afdekken van risico's wordt alleen de weerstandscapaciteit in de vermogenssfeer gebruikt.

Risicogebieden en schades

De kwantificeerbare risico's zijn door de vorming van voorzieningen afgedekt. De volgende niet-gekwantificeerde risico's moeten worden bezien in relatie tot het financiële weerstandsvermogen en zijn in de programmabegroting 2016 benoemd:

• ontwikkeling autonome groei en woningbouwrealisatie;
• open eindregelingen in het sociaal-maatschappelijke domein;
• gemeenschappelijke regelingen;
• door de gemeente verstrekte of gewaarborgde geldleningen;
• milieu, inclusief bodemsanering;
• aansprakelijkheid en schadevergoedingen;
• werkloosheidsuitkeringen, arbeidsongeschiktheid en wachtgeldverplichtingen van eigen personeel;
• molen de Volharding;
• grondexploitatie algemeen;
• Centrumplan;
• De Vleut.

In deze programmarekening volgt de verantwoording per risicogebied over:

• de belangrijkste ontwikkelingen;
• de genomen beheersmaatregelen;
• de mate waarin schade in de vorm van onverwachte kosten daadwerkelijk is ontstaan.

Ontwikkeling autonome groei en woningbouwrealisatie
In 2016 zijn 189 woningen en 81 zorgwoningen opgeleverd ten opzichte van 160 geraamde woningen resp. 80 geraamde zorgwoningen.
Conclusie: de geraamde opleveringen van woningen zijn gehaald. Op de algemene uitkering van het gemeentefonds heeft dit voor 2016 geen effect. Per 1 januari 2017 betekent het een hogere uitkering dan geraamd.

In 2016 is geen aanvullende beheersmaatregel uitgevoerd om risico's tegen te gaan.
Er is in 2016 geen directe schade ontstaan.

Open eindregelingen in het sociaal-maatschappelijke domein
Bij gemeentelijke taken in het sociaal-maatschappelijke domein zijn bepaalde risico's in onvoldoende mate afgedekt, omdat de rijksbijdrage niet altijd volledig dekkend is. Voorbeelden zijn de Participatiewet, Wmo en Jeugwet.

Nieuwe beheersmaatregelen in 2016 zijn:

• BUIG/Participatie: het dienstverleningsproces is aangepast
• Wmo: het dienstverleningsproces is aangepast
• Jeugdwet:

1. frequent regionaal overleg om de uitvoering van de jeugdzorg en de aantoonbaarheid van rechtmatig handelen te verbeteren
2. het dienstverleningsproces jeugdzorg en de interne bedrijfsvoering zijn aangepast

In 2016 is over het gehele sociaal-maatschappelijke domein een tekort van ongeveer € 660.000 ontstaan. De verschillen zijn in de programma's 5, 7 en 8 toegelicht. Het tekort is verwerkt in het financiële resultaat van 2016. Er is geen sprake van andere schade.

Gemeenschappelijke regelingen
In 2016 is het transformatieproces van de Metropoolregio Eindhoven succesvol afgerond. De bijdrage per inwoner is in 2016 niet gewijzigd, ook niet voor de prijsindex. De Metropoolregio Eindhoven heeft in 2016 een bedrag van € 70.000 terugbetaald als gevolg van het positieve jaarresultaat 2015.
Er is in 2016 geen sprake van directe schade bij een van de gemeenschappelijke regelingen.

Door de gemeente verstrekte of gewaarborgde geldleningen
In 2016 is de risicorapportage over de uitstaande leningen en verstrekte garanties als extra beheersmaatregel vastgesteld.
In 2016 hebben zich geen financiële schades voorgedaan.

Milieu, inclusief bodemsanering
Er is in 2016 op een locatie de bodemverontreiniging gesaneerd. De kosten zijn binnen het budget gebleven.
In 2016 zijn geen extra beheersmaatregelen genomen. Er is in 2016 geen directe schade ontstaan door saneringen.

Aansprakelijkheid en schadevergoedingen

In 2016 zijn geen nieuwe beheersmaatregelen genomen.
Er is in 2016 een totale schade wegens het betalen van kosten eigen risicodrager en kosten van eigen risico's bij verzekeringen voor een bedrag van € 13.977 ontstaan. Dit is ongeveer een halvering van het schadebedrag van 2015.

Werkloosheidsuitkeringen, arbeidsongeschiktheid en wachtgeldverplichtingen van eigen personeel
In 2016 zijn geen extra beheersmaatregelen op dit terrein genomen.
In 2016 is er niemand ingestroomd in de WW inclusief voorportaal op de WW door ziekte.
Aan een medewerker is in 2016 in verband met arbeidsongeschiktheid een WIA-uitkering toegekend.

Grondexploitatie, Centrumplan en De Vleut
In 2016 zijn geen nieuwe beheersmaatregelen genomen voor de grondexploitaties.
Er is een vrijval van de voorziening van € 7.300.000 ten gunste van de algemene reserve geboekt in verband met de actualisatie van de grondexploitaties conform de richtlijnen in het Besluit begroting en verantwoording. Daarnaast is er een winstafdracht ten gunste van de reserves geboekt ad € 749.000.

Beheersen van risico's

In 2016 zijn de risico's opnieuw geïnventariseerd en vastgelegd in de programmabegroting 2017. Hierbij is een risico-inventarisatie per grondexploitatie uitgevoerd en met uw raad gedeeld.